Praatjes vullen wél gaatjes! Want zo bevlogen als SuzannePoots (26) kan vertellen over haar werk als tandarts in het binnenland… je zouer subiet je flesje soft voor laten staan. Niks elektrische boren, geavanceerdevijltjes of gestroomlijnde stoelen; toen ze twee jaar geleden begon, lagen haarpatiënten nog op een tafeltje met de voeten op de vensterbank. Nu heeft ze haareerste lichting assistenten van de Medische Zending een stoomcursus gegeven enkunnen die op tien posten in het binnenland zélf de mensen behandelen.
Ze laat op haarlaptop wat foto’s zien en wat op het scherm aan je voorbij trekt, doet jehuiveren. Gaatjes? Kraters! Zo groot dat de resterende kies nog een soortvliesdun kokertje is rondom leegte en verrotting. Ontstoken tandvlees, legemonden. “Vooral bij de mensen vanaf vijftien tot een jaar of veertig is desituatie dramatisch. De ouderen hebben wél vaak weer een gaaf, of tenminste,een gáver gebit. Maar sinds de softdrinks, het snoepgoed en al dat suiker ookin het binnenland hun intrede hebben gedaan, en er na de Binnenlandse Oorlogvrijwel geen medische zorg of voorlichting was in het bos, is er sprake vanonomkeerbare schade aan de gebitten van de mensen daar.”
Bijna twee jaar is ze nu in dienst van de Medische Zendingen reist ze het hele land door om de assistenten te helpen. Met behulp vanreuzenkaken toont ze hoe je moet poetsen en diagnosticeren; Suzanne is devliegende keep van cariës en tandbederf. “Mijn belangstelling ging eerlijk gezegd eerder uit naar medicijnen. Ikben na mijn eindexamen alle open dagen voor die studie afgelopen, maar op deeen of andere manier sprong de vonk niet over. Een Surinaamse overbuurman vanmijn ouders, hij was zelf tandarts, zei toen: ‘waarom ga je niet eens bijtandheelkunde kijken?’. Er was een open dag in Amsterdam en daar was hetineens: ja! De studieperiode van vijf jaar was overzichtelijk, en wat meaantrok: je kon gelijk met je handen dingen voelen, maken, knutselen, echtgeknipt voor mij. Hoewel ik me bij die keuze wel direct realiseerde dat ik daarniet ’s mensens beste vriend mee zou worden. Zelf heb ik geen slechteervaringen, maar laten we eerlijk zijn: wie gaat er nou graag naar detandarts?!
Poetsinstructies
“Nee, ik was ook helemaal niet ideologisch, ben beslist nietbegonnen omdat ik me geroepen voelde om gaatjes in de binnenlanden van Surinamete vullen. Maar in mijn vierde studiejaar was er de mogelijkheid om je in teschrijven voor een uitwisselingsprogramma waarbij je mee kon doen aan eenonderzoek van de Medische Zending. Heb ik gedaan. Het ging om de schoolgaandejeugd op Lebidoti en op Donderskamp. We moesten daar kijken of de mondhygiënevan de kinderen was verbeterd na de uitgebreide poetsinstructies. En die wasverbeterd. Hoewel we moesten constateren dat poetsen nog steeds geen vast onderdeelvan het dagelijks reinigingsritueel uitmaakte; de mensen baden zich tweemaaldaags in de rivier, ze wassen hun haren, hun kleren, maar je ziet ze zeldenpoetsen. Dus: de mondjes waren schoner, maar het resultaat was nog nietbaanbrekend. Dat onderzoek heeft drie jaar gelopen, steeds met wisselendestudentenkoppels. Waarna de Medische Zending besloot dat het probleem zónijpend was dat er een vaste tandarts zou moeten worden ingehuurd.
“Nou moet ik toegeven dat ik me hier in Suriname gelijk goedvoelde, maar geen haar op m’n hoofd die er over dacht om voor mijn werk terugte gaan. Ik had me in de studie toegelegd op kindertandheelkunde en bij deuitreiking van mijn bul had ik mijn favoriete hoogleraar, Evert van Amerongen,gevraagd of hij een woordje wilde spreken. Hij zei: ‘dat is goed, maar dan wilík jou ook wat vragen. De Medische Zending in Suriname zoekt een tandarts voorhet binnenland. Hun voorkeur gaat uit naar een Surinamer, maar tot nog toehebben ze in die richting geen succes. Heb jij er zin in?’ Het was voor tweejaar en ik dacht: er is niets wat me op dit moment bindt, geen man, geenhypotheek of kinderen, ik moet gewoon gaan!
Stoomcursus
“Eenmaal hier realiseerde ik me dat ik natuurlijk niet alseen Razende Roeland door het land kon gaan crossen, dat zou logistiek nietkunnen en bovendien, het zou dweilen met de kraan open zijn. De MedischeZending kent een gezondheidstraining, voornamelijk voor mensen uit hetbinnenland. Die opleiding duurde drie jaar, dat is nu vier, deels in het veld opde poli’s en deels in de stad. En in die opleiding heb ik nu mijn moduleMondverzorging, ik heb ze in hun laatste jaar een stoomcursus gegeven. DeMedische Zending heeft in totaal 56 poli’s, waarvan tien een overkoepelendefunctie hebben, en daar is nu dus permanent een assistent die gaatjes kanvullen en tanden trekt als dat echt nodig is. “We focussen ons nu op de kinderen van nul tot zes jaar.Natuurlijk hebben baby’s nog geen tandjes, maar zodra ze die krijgen, geven wede moeders uitleg over hoe ze die moeten poetsen. Ze gaan allemaal in eenkaartenbak en elk half jaar moeten ze op controle komen. Het probleem is dat jede mensen uit moet leggen dat, al gaan hun kinderen straks wisselen, het vanhet grootste belang is dat het melkgebitje gezond is. Waar ontsteking enverrotting heersen kun je er donder op zeggen dat de opvolger, dus de nieuwetand of kies, ook aangetast wordt. Liever trek je een verrotte melkkies dan datje wacht op de nieuwe tand. Maar we boren en vullen natuurlijk het liefst, jewilt als tandarts opbouwen, niet slopen.
Lepeltje
“Gelukkig hebben we voor die doeleinden niet zoveelapparatuur nodig. We doen het allemaal nog zonder elektra, en hoewel we vanalle kanten door fabriekanten en importeurs worden benaderd – wil je dít nietproberen, wil je dát niet cadeau – kunnen we voorlopig met een eenvoudigboortje uitstekend uit de voeten. Elektriciteit… ik heb een hekel aangeneratoren, die apparatuur gaat kapot, moet voor reparatie naar de stad wordengestuurd, zit jij weer een tijd zonder…
“Daarom werken wij met een héél klein lepeltje waarmee wehet gaatje schoonschrapen tot al het zachte, veelal zwarte materiaal er uit isen je de gezonde tand weer ziet. En voor de vulling hebben we een soort poedermet fluoride, dat aangelengd met één druppel vloeistof binnen een minuut in dekies keihard wordt en luchtdicht afsluit. En de assistenten hebben geleerd hoeverdoving toe te dienen en hoe de kies te trekken. Eigenlijk is onze methodeveel minder pijnlijk dan in een geavanceerde tandartsenpraktijk. Dieelektrische boren gebruiken koud water om te koelen en lucht om af te zuigen enjuist dát is extra gevoelig als je in de buurt van de zenuw komt. De kinderenzijn doorgaans gelukkig niet bang voor me, stel je voor dat je uit hetvliegtuig stapt en iedereen wegstuift… Nee, het is zelfs zo dat de kinderenwaar je echt bij hebt moeten trekken, de keer daarop als eerste naar je toerennen en je handje vast willen houden.
“We noemen het bewust geen tandheelkunde, wat we daar nuhebben opgezet. Zenuwbehandelingen doen we namelijk niet, daarvoor heb je tochröntgenapparatuur nodig, en protheses maken, dat zit er in de wildernis ookniet echt in. Het gaat om de basale mondbehandeling. En daar is al schreeuwendebehoefte aan. Dus mijn hoofd staat nog lang niet naar teruggaan, integendeel,mijn twee jaar zitten er in september op, maar ik heb nu al eenintentieverklaring voor onbepaalde tijd getekend.”
Nu populair
