Het wordt op dinsdag 25 mei een ongemeen spannende strijd tussen de Mega Combinatie en het Nieuw Front. Beide partijbundelingen hebben een lange traditie van moddergooien en demoniseren. In dit woeste slagveld opereren drie organen die een cruciale verantwoordelijkheid hebben voor het goed verloop van de verkiezingen: het Centraal Hoofd Stembureau (CHS), de Centrale Overheid en last but not least het Onafhankelijk Kies Bureau (OKB). OKB-voorzitter Jennifer van Dijk-Silos is er niet helemaal gerust op dat alles volledig vlekkeloos verloopt.
Het was op zaterdag 20 maart dringen geblazen voor de deur van het CHS. De meeste politieke partijen hadden die dag uitgekozen om zich met veel fanfare en tamtam te laten registreren. Ook de aartsrivalen Megacombinatie en Nieuw Front, met bijbehorende aanhang, stroomden vrijwel tegelijkertijd samen in de Wilhelminastraat. “Maar het ging in een uitstekende sfeer”, kijkt Van Dijk-Silos tevreden terug op de registratie, de publiekelijke ouverture van de verkiezingscampagne.
Vooral de toespraak van NDP-leider Bouterse heeft haar aangenaam verrast. “Hij sprak van verzoening en handreiking. Dat gaat doorgaans wel anders in de aanloop naar de verkiezingen”, verzucht ze. Ze moet erkennen dat haar eigen partij, de NPS, in dit verband niet altijd het goede voorbeeld geeft. “De NPS wil de laatste tijd nogal eens uitglijden, vooral richting NDP. Het gaat mij vooral om de manier waarop. Daarmee proberen ze bij mensen een soort vrees aan te kweken. Laten we hopen dat we geen herhaling krijgen van 2005. Toen waren de speeches volslagen oninteressant vanwege de herhaalde scheldkanonnades. Van beide kanten trouwens. Ik vind het jammer dat men nu al in de kleine vergaderingen is begonnen met moddergooien. Dat is niet goed voor Suriname. We zijn te klein daarvoor”
Het OKB is een toezichthoudend orgaan en verklaart de verkiezingen bindend. Het bestaat uit elf leden, uit verschillende politieke geledingen om alle zweem van partijdigheid te voorkomen. “Wij zijn dus eigenlijk de controleurs van de verkiezingen, kijken of alles goed gaat en op grond van onze bevindingen spreken wij een oordeel uit over de uitslag. Daarbij gaat het om de totale organisatie, de gang van zaken op de stembureaus, de tellingen op de Hoofdstembureaus en de controle van de uitkomsten op het Centraal Hoofdstembureau.”
Om die klus te klaren zijn er extra toezichthouders aangetrokken. Op 25 mei zitten 589 toezichthouders verspreid over de stembureaus en op de hoofdstembureaus nog eens 26. “Op de dag van de stemming zijn wij bij onregelmatigheden bevoegd de stemming te stoppen”, zegt Van Dijk-Silos vastbesloten. “Stel dat een toezichthouder ons rapporteert dat op een bepaald stembureau de voorzitter mensen toelaat die niet op de lijst voorkomen, dan zijn wij bevoegd in te grijpen. De stemming mag dan worden gestopt. Dat staat in de wet. Het kan bepalend zijn voor de bindendverklaring van de verkiezingsuitslag. Zo werd in 2005 een stembureau geopend zonder personeel. Dat mag dus niet. Toen zijn we gewoon het Hoofdstembureau binnengevallen.”
Duivelskop
Voor het eerst zijn er dit jaar 21 zogeheten media observers. Zij kijken naar onder andere het taalgebruik, discriminerende uitlatingen, racisme en dat soort zaken. Van Dijk-Silos acht die aanvulling dringend noodzakelijk. “Zo heb ik iets in de mailbox gehad over fayaman, met de tekst ‘somewhere in South America, in the small republic of Suriname, some people will choose the devil’. En de helft van de duivelskop was het gezicht van Desi Bouterse”, zegt ze verontwaardigd. “Dit kan niet, dit gaat te ver. Wij vinden dat daar een eind aan moet komen.”
Van Dijk-Silos is van mening dat ook de campagnevoering onderdeel is van de verkiezingen en dus behoort tot het werkterrein van het OKB. “Natuurlijk kan het fatsoen in de campagne nooit bepalend zijn voor het al of niet bindend verklaren van de uitslag. Maar we kunnen in ieder geval onze stem laten horen.”
De voorzitter van het OKB heeft over de verkiezingsdag zelf, de organisatie en de controle weinig twijfels. De campagne, het gedrag van politici en de gang van zaken rond de politieke partijen baren haar meer zorgen. “Ik hoop vurig dat er over eigen programma’s wordt gepraat, in plaats van alleen maar die tegenstander te verketteren. In de politiek schijnt het alleen maar te gaan over good guys en bad guys. Maar nu is de vraag wie zijn de good guys en wie zijn de bad guys? In de huidige coalitie zitten die laatsten ook. Ik vind Ronnie Brunswijk een bad guy, maar hij zit wel in de regering. Zo heeft men het steeds over december 1982, maar nooit over Pokigron. Saramakkaners moeten daarom niets van Brunswijk hebben. Dat allemaal vanwege Pokigron, dat is gebrand en waar mensen zijn vermoord. Daarover zou men een keer moeten gaan kletsen. Dan houdt het gelijk op.
“Dat is mijn kritiek: in de politiek moet je principieel zijn. Als je iemand verwijt dat hij mensenrechten geschonden heeft, dan kun je niet met een andere mensenrechtenschender, boef en rover aan tafel zitten. Dan moet je rationeel zijn en werken met de grootste partij (NDP, red.). Als je die uitsluit, zet je wel de helft van de Surinaamse bevolking opzij.”
Hoewel de administratie van de verkiezingen, de sfeer van de campagne en de gang van zaken bij politieke partijen niet doorslaggevend zijn voor de bindendverklaring door het OKB, zullen alle onvolkomenheden, rimpeltjes en tekortkomingen een plaats krijgen in het eindverslag. Van Dijk-Silos heeft zich mateloos gestoord aan de traagheid bij de benoeming van de leden van het Centraal Hoofd Stembureau en de Hoofdstembureaus. “We gaan zeker iets zeggen van het feit dat de benoemingen van CHS en HS veel te laat plaats hebben gevonden. De hoofdstembureaus waren eind maart nog niet eens ingesteld. Terwijl men wist dat op 9 april de kandidaatstelling plaats zou vinden! Al lang daarvoor had de districtscommissaris (DC) met zijn staf al voorbereidingen moeten treffen. In zo’n geval moet de DC zeggen: ‘En nu doe ik niets meer’. Maar zij zijn afhankelijk van de regering. Het is hun brood.”
Structuur
De oorzaak van deze bureaucratische laksheid is volgens de voorzitter van het OKB vooral te wijten aan de structuur van de Surinaamse verkiezingsorganisatie. “Er zijn nu drie partijen, OKB, Stembureaus en de Overheid. Dat is verkeerd.
“Er moet gewoon één autoriteit zijn die onafhankelijk is van de overheid. Binnen die autoriteit is er een deel dat organiseert, een deel dat toezicht houdt en controleert en een deel dat zich bezig houdt met scholing en informatie. Ik denk dat het nog twee verkiezingen gaat duren voordat het zover is. Voor de regering is het een stukje macht om de eigen verkiezingen te organiseren. Ze gaan dat niet zomaar laten. Maar eigenlijk past het anno 2010 niet meer dat een regering zijn eigen verkiezingen organiseert. Daarom zijn ze in andere landen ertoe overgegaan om onafhankelijke verkiezingsautoriteiten in te stellen. Die organisatie moet ook onafhankelijk zijn, met voldoende waarborgen van de wetgever. Dan heb je een verkiezingsautoriteit die een eigen agenda heeft, op tijd begint, niet de emoties van een regerende partij in zich draagt en gewoon de dingen organiseert.”
De uitslagen worden verzameld en gepubliceerd door het ministerie van Binnenlandse Zaken (BiZa). Het particuliere bureau Rekemo, dat dit voorheen naar volle tevredenheid deed, is vriendelijk bedankt. Van Dijk-Silos ziet dit als een nieuw bewijs van de alles-controlerende overheid die niets uit handen wil geven, tegen alle internationale ontwikkelingen in. Het brengt bovendien risico’s met zich mee als de overheid op haar website de voorlopige uitslagen gaat vermelden. “Men ziet die al gauw als definitieve uitslagen.”
Voor het geld hoeft BiZa het niet te laten, want de United Nations Development Programme (UNDP) heeft voor dit onderdeel genoeg financiën beschikbaar gesteld. Nu moet de pers zelf maar zorgen hoe ze op de verkiezingsavond aan hun informatie komen. Een moderne overheid moet dat, volgens Van Dijk-Silos, in particuliere handen geven. “Maar de huidige regering wil het zelf doen. Ik vind dat zo dom, dom, dom”, zegt ze boos.
“En het ergste komt nog. Want hoe komen die gegevens naar BiZa? Met een sms-je! Bij ieder stembureau staat iemand van BiZa te sms-en. Levensgevaarlijk! Liever worden de uitslagen gefaxt of gaat het per email. Nee, in plaats daarvan verstuurt de voorzitter een sms! Ik ga daarover nog wel een keer praten, het baart me zorgen.”
Nu populair
