René Artist
Het oordeel van René Artist, voorzitter van de Amazone Partij Suriname, is hard. Ondanks de vele verkiezingsbeloften is na drie jaar regering- Bouterse nog steeds niets veranderd aan de achtergestelde positie van de inheemsen in ons land. Tijd om het heft helemaal in eigen handen te nemen, vindt hij. “In alle dorpen waar ik kom, zijn de mensen ontevreden.”
De naam zal misschien niet meteen een belletje doen rinkelen, nieuw aan ons uitgebreide – en etnisch versplinterde – politieke firmament is de Amazone Partij Suriname (APS) absoluut niet. Al in 2000 en 2005 nam de vereniging, opgericht door Nardo Aloema, voormalig voorzitter van de organisatie van Inheemsen, deel aan de parlementsverkiezingen. Tot veel succes leidde dat niet: geen enkele keer werd een parlementszetel behaald. Na de verkiezingen van 2005 verzandde de partij in interne ruzies en een diepe winterslaap, waardoor de laatste verkiezingen zelfs werden overgeslagen. De partij leek helemaal dood. Tot nu. Vier maanden geleden kreeg René Artist (54), na een traditionele ceremonie in het dorp Wit Santi, de voorzittershamer van de APS in handen. En hoewel hij in de stad woont, heeft hij een duidelijk doel voor ogen: de Inheemsen in het binnenland moeten eindelijk hun stempel kunnen drukken op de vele besluiten die in de republiek worden genomen. Artist: “Na al die jaren waarin boven onze hoofden heen is geregeerd, is het overduidelijk. We zullen zélf in het machtscentrum moeten komen indien we willen dat er eens echt iets voor ons wordt verwezenlijkt. Dat kan maar op één manier, door de krachten te bundelen en deel te nemen aan verkiezingen. Nu zijn amper een districtscommissaris (Armand Jurel werd op 1 juni beëdigd als districtscommissaris voor het ressort Kabalebo, Sipaliwini, red.) en twee volksvertegenwoordigers van Inheemse komaf. Die twee parlementariërs maken dan nog deel uit van een grote politieke partij (de Nationale Democratische Partij, red.) waarbinnen ze blijkbaar heel weinig invloed kunnen uitoefenen. Ze zitten wel in het parlement, maar we horen hen bijna nooit wat zeggen.” Het zag er voor de Inheemse gemeenschap nochtans veelbelovend uit toen Desi Bouterse medio 2010 de verkiezingen won. Iedereen zal zich nog herinneren hoe de voormalige legerleider in de Nationale Assemblee in tranen uitbarstte en stamelde hoe bijzonder het was dat ‘een kleine indiaan uit Kaswinika’ was gekozen om het hoogste ambt van het land te bekleden. Veel heeft president Bouterse de oorspronkelijke inwoners van ons land echter nog niet gebracht, klaagt Artist.
Spiegeltjes en kraaltjes
“Het is nu al iets beter dan onder vorige regeringen, maar goed kan je het zeker niet noemen. Ook de huidige regering doet zeker niet voldoende voor de binnenlandbewoners. Dat terwijl de Vereniging van Inheemse Dorpshoofden in Suriname (Vids) in de aanloop naar de vorige verkiezingen zelfs een stemadvies op de NDP heeft uitgebracht. Ze hadden ons – zoals gebruikelijk – een heleboel bestuursfuncties beloofd. Er zou een Inheemse minister komen, we zouden hoge posities krijgen binnen staatsbedrijven en worden benoemd op ambassadeposten. Van al dat is drie jaar later amper wat terecht gekomen. Kortom, er zijn ons weer heel wat spiegeltjes en kraaltjes voorgehouden, maar echt structurele veranderingen hebben we niet gezien. We hebben zeker niet het gevoel dat naar onze noden wordt geluisterd, laat staan dat die worden begrepen. De NDP is een enorm grote partij, waarbinnen heel wat belangengroepen opereren. De belangen van de Inheemsen hebben blijkbaar moeten zwichten voor die van grotere groepen. Persoonlijk denk ik dat president Bouterse ons wel gunstig gezind is, maar dat hij tegengas krijgt van mensen om hem heen die andere prioriteiten hebben.” Volgens Artist zorgden al die factoren ervoor dat de Inheemse roep om politieke bundeling de voorbije maanden steeds luider werd. “Zodra ik ergens in een dorp kwam, werd ik aangesproken door mensen die me zeiden dat we weer een eigen partij moesten oprichten. Dat is echter makkelijker gezegd dan gedaan. Daarom is ervoor gekozen om niet van nul af aan te beginnen, maar om de Amazone Partij nieuw leven in te blazen. Er is contact gemaakt met de vorige voorzitter en die reageerde heel enthousiast. De hele groep heeft me daarna voorgedragen als nieuwe leider. Ik ben geen raspoliticus en niet opgevoed in een politiek milieu, maar wel altijd actief geweest binnen heel wat Inheemse organisaties. Een partij leiden is ondankbaar werk waar heel wat bij komt kijken, maar ik ben heel gemotiveerd, heb doorzettingsvermogen en ken het binnenland ontzettend goed.”
Duurzaamheid
De vraag blijft waar de Amazone Partij zich concreet voor wil inzetten. En zit Suriname wel te wachten op nóg een politiek partijtje? Aan de verkiezingen van 2010 namen al maar liefst vijfentwintig partijen deel, veelal versnipperd langs etnische scheidslijnen. Artist haast zich te benadrukken dat zijn partij géén etnische partij is, hoezeer de naam dat ook zou doen vermoeden. Sterker nog: hij wil dat in principe elke Surinamer zich kan terugvinden in de belangrijkste streefdoelen. “De erkenning van de grondrechten is absoluut een van onze belangrijkste programmapunten. Veel mensen in de stad denken dat we daarmee willen dat de binnenlandbewoners alle grondstoffen in hun bezit krijgen. Daar gaat het ons echter helemaal niet om. We willen alleen maar zeker weten dat ook de komende generaties kunnen blijven leven in hun traditionele woongebieden en daar kunnen overleven op dezelfde wijze als hun voorouders dat al eeuwen doen. Het gaat ons geenszins om het massaal exploiteren van de daar aanwezige grondstoffen.” “Daaraan gekoppeld verzetten we ons tegen de illegale houtkap en goudwinning. De mijnbouw is verantwoordelijk voor een heleboel milieuvervuiling en -vernietiging. Natuurbehoud is dus ook een van onze speerpunten. Dat betekent niet dat we gekant zijn tegen de ontwikkeling van onze natuurlijke hulpbronnen, aangezien die ook ten gunste is van de binnenlandse gemeenschappen. Dat moet wel op een duurzame manier gebeuren, zodat de generaties die na ons komen er geen last van hebben. Ten slotte willen we ons sterk maken voor goede gezondheidszorg en onderwijs in het hele land, tot in de diepe binnenlanden. Elke Surinamer heeft volgens de wet gelijke rechten. Iedereen heeft dus ook het recht op scholen en ziekenhuizen waar dezelfde kwaliteitsnormen gelden.”
Belangrijke rol
Artist klinkt vastberaden. Indien de Amazone Partij ooit in de Nationale Assemblee terechtkomt, dan zullen de verkozenen wél met de vuisten op tafel slaan. “Wij willen onze stem laten horen. Men moet eindelijk eens weten dat wij er ook zijn in dit land. Zoals het er nu uitziet, zullen de grondrechten ook na de verkiezingen van 2015 nog steeds niet erkend zijn. Je kan er dus donder op zeggen dat het een van de eerste zaken zal zijn die we ter sprake brengen.” Maar hoe realistisch is dat? De cijfers van de meest recente volkstelling waren bij het ter perse gaan van deze Parbode nog niet gepubliceerd, maar in 2004 leefden er net iets meer dan achttienduizend Inheemsen in ons land, nog geen vier procent van de totale bevolking. Artist: “We zijn inderdaad een kleine partij, hoe je het ook draait of keert. Bovendien gaan we er ook niet van uit dat alle Inheemsen in 2015 massaal op ons zullen stemmen, dat is niet realistisch. Ik denk echter wel dat onze partij een belangrijke rol kan spelen in enkele kerndistricten. Para is daarvan het allerbelangrijkste. De Inheemse stem is daar genoeg voor een parlementszetel. Ook in districten als Marowijne, Saramacca en Sipaliwini kunnen de stemmen van Inheemsen van belang zijn. Vergeet bovendien niet dat ook in Paramaribo aardig wat Inheemsen wonen. Niet genoeg om een volledige zetel binnen te halen, maar de Inheemse stem kan er toch bepalen wie uiteindelijk een parlementszetel binnensleept – of wie niet. Zeker als we in combinatieverband de verkiezingen ingaan, wat niet uitgesloten is. Zolang die samenwerking maar niet in strijd is met onze doelstellingen. Er zijn hier en daar al informele en aftastende gesprekken geweest met potentiële partners, maar erg concreet zijn die nog niet. De afgelopen verkiezingen is wel gebleken dat de partijprogramma’s van de NDP en A Combinatie het dichtst bij ons staan.”
Nationaal belang
De grote droom van de nieuwbakken politicus is om de Amazone Partij ooit succesvol uit te bouwen tot een nationale partij, eentje die alle bevolkingsgroepen aanspreekt. “Omdat we opkomen voor de meest benadeelden in deze maatschappij en problemen als milieuverontreiniging willen aanpakken, spreek je al snel over de belangen van tribale volkeren. Toch zijn we een bredere partij dan dat. We zien onszelf graag als de groene partij van Suriname. Natuuractivisten en de mensen die willen inzetten op een duurzame economie kunnen zich net zo goed door ons aangesproken voelen. Het is zeker niet zo dat we alleen Inheemsen toelaten binnen onze structuren of later op onze kieslijsten zullen plaatsen. In de aanloop naar de verkiezingen van 2015 zullen we niet genoeg kunnen benadrukken dat we een nationale partij zijn. Ik begrijp het wel wanneer de traditionele achterban roept dat we het Inheems belang dienen. Dat moeten we echter zeker niet té vaak doen. Bovendien: het Inheems belang ís ook het landsbelang! Wanneer het goed gaat met ons regenwoud en de mensen die erin wonen, dan is dat toch goed voor het hele land?” “Ik ben er zelfs van overtuigd dat wij het verschil kunnen uitmaken binnen de hedendaagse politieke blokvorming en de kiezers een écht alternatief aanbieden. Zo kan ik je verzekeren dat ook bij ons wel degelijk mensen rondlopen die op hoog niveau kunnen meedraaien. Het is echter een selffulfilling prophecy. Hoe meer wordt herhaald dat de mensen uit het bos geen eigen kwaliteit in huis hebben en alleen maar uit zijn op het plaatsen van mensen op hoge functies, hoe meer men dat gelooft. Goed voor het zelfvertrouwen en het bewustzijn van de Inheemse jongeren is dat niet. Al vanaf onze jeugd moeten wij opboksen tegen allerlei stigma’s die te pas en te onpas worden bovengehaald. Daarom willen we binnenkort ook trainingen verzorgen voor onze jongeren, zodat ze weer trots worden op wie ze zijn.” “Ik wil mezelf zeker niet voor de gek houden. Als kleine partij zal het ons op korte termijn niet lukken om meteen fundamentele veranderingen door te voeren. Dat zullen we ook niemand beloven, want het zijn net die beloftes die achteraf leiden tot ontevredenheid. Het gaat om de lange termijn. De kiezers moeten ons voor lange tijd blijven ondersteunen, zodat we in staat zijn wel fundamentele veranderingen te brengen. De Amazone Partij mag zeker niet nog eens ten onder gaan. Voortaan zijn we hier om te blijven.”
Wie is René Artist?
René Artist werd geboren in Nickerie, groeide op in Nederland en kwam als tiener terug naar Suriname. Hij studeerde mijnbouwkunde aan de universiteit van Suriname en haalde daarna in de Verenigde Staten nog een masterdiploma in de economie. Zijn vader, Reinier Artist, komt uit het karaïbendorp Bigi Poika, in het district Para. “Ik heb een heel hechte band met Bigi Poika, ook al heb ik er nooit zelf gewoond. Mijn vader, een antropoloog, was de eerste doctorandus van Inheemse afkomst in Suriname. Hij heeft me van kleins af aan bijgebracht dat ik trots moet zijn op mijn roots. Dat ik niet in het binnenland woon, maar in Paramaribo, heeft me eigenlijk nog nooit kritiek opgeleverd. Misschien zal in aanloop naar de verkiezingen wel eens op een podium worden geroepen dat ik geen volbloed indiaan ben, maar tot nu toe is dat nooit gebeurd.” Parlementslid Lesley Artist (NDP) is een achterneef. “Ik heb een heel goede band met hem. Voor hij politiek actief werd, zaten we vaak samen te brainstormen over wat we konden doen voor het binnenland. Ik wilde hem eigenlijk in de richting stuwen van onze Amazone Partij, maar hij heeft gekozen voor de NDP. Verschillende partijen hebben hem benaderd, maar hij koos uiteindelijk voor de partij die hem het meest heeft beloofd.”
Amazone Partij uit de winterslaap
De Amazone Partij zag officieel het levenslicht in maart 2000. De oprichter was Nardo Aloema. Twee maanden later nam de partij al deel aan de verkiezingen, maar dat was allesbehalve een succes. Landelijk werden 611 stemmen gehaald, nog geen kwart procent. In het jaar 2003 smeedde stichter Aloema een samenwerkingsverband met Paul Abena van de Marronpartij Seeka. Het oorspronkelijke plan om in 2005 samen de verkiezingsstrijd aan te gaan, mislukte ternauwernood. Seeka sloot zich aan bij A Combinatie van Ronnie Brunswijk, de Amazone Partij viel buiten de boot. Binnen de partij was vlak voor de verkiezingen tegelijk een interne strijd gaande tussen oprichter Aloema en Kenneth van Genderen, die intussen voorzitter was geworden. Een maand voor de verkiezingen verliet Aloema de partij, nadat bekend werd dat hij geen lijsttrekker mocht worden in het district Marowijne. Mede daardoor liepen ook de verkiezingen van mei 2005 uit op een fiasco. De Amazone Partij sloot zich nog wel aan bij de combinatie ‘Alternatief-I’, maar haalde opnieuw geen enkele zetel. Daarna belandde de partij in een lange winterslaap, die tot enkele maanden geleden duurde.